Canllaw i arfogi pobl ifanc i ddweud ffaith o ffuglen
Helpu pobl ifanc i feithrin eu meddwl beirniadol ynglŷn ag adnabod newyddion ffug ar-lein.
Mae pobl yn creu ac yn lledaenu newyddion ffug ar-lein drwy ddyfeisio straeon, gwyrdroi ffeithiau, neu gyflwyno cynnwys ffug fel newyddion go iawn.
Efallai bod y rhai sy'n creu newyddion ffug yn ceisio cael pobl i glicio ar y ddolen i hyrwyddo hysbysebu, annog pobl i brynu rhywbeth neu eu perswadio i gefnogi safbwynt. Weithiau, mae sefydliadau newyddion yn gwneud camgymeriadau ac yn argraffu straeon sy'n troi allan yn anwir yn ddiweddarach.
Er bod newyddion ffug wedi bodoli erioed, mae'r rhai sy'n creu 'newyddion ffug' yn ei gwneud hi'n anoddach i'w gweld. Mae hyd yn oed sefydliadau newyddion sefydledig yn canfod eu hunain yn adrodd straeon yn seiliedig ar wybodaeth ffug oherwydd natur y byd ar-lein.
Gyda chymaint o wybodaeth yn dod o ystod eang o ffynonellau, gall fod yn anodd gwybod pa rai sy'n ddibynadwy.
- Gall arwain plant a phobl ifanc i gredu rhywbeth am y byd a all gael effaith negyddol ar eu lles
- Weithiau gall newyddion ffug dargedu grwpiau lleiafrifol a lledaenu casineb a all arwain at ganlyniadau yn y byd go iawn
- Gall gweld gwybodaeth ffug neu gamarweiniol ar-lein ddrysu plant a'u gwneud yn bryderus ynghylch credu rhywbeth anwir.
Siaradwch â nhw: Mae plant yn dibynnu mwy ar eu teulu na chyfryngau cymdeithasol am eu newyddion felly siaradwch â nhw am yr hyn sy'n digwydd. Mae hefyd yn defnyddiol i siarad ynglŷn â sut mae'r wybodaeth maen nhw'n ei gweld ar-lein yn cael ei chreu fel bod ganddyn nhw well dealltwriaeth o'r bwriadau y tu ôl iddi.
Darllen: Mae llawer o bobl yn rhannu straeon nad ydyn nhw'n eu darllen mewn gwirionedd. Anogwch blant i ddarllen y tu hwnt i'r pennawd ac os ydyn nhw'n gweld rhywbeth, i beidio â'i rannu. Yn lle hynny, dylen nhw helpu i gywiro'r sefyllfa drwy adrodd newyddion ffug.
Gwiriwch: Rhannu ffyrdd cyflym a hawdd o wirio dibynadwyedd y wybodaeth. Gallai hyn fod yn gwneud chwiliad i wirio ddwywaith pwy yw'r awdur a pha mor gredadwy ydynt, gweld a yw'r wybodaeth ar gael ar wefannau ag enw da a defnyddio gwefannau gwirio ffeithiau da i gael mwy o wybodaeth.
Mae'n werth siarad â nhw am sbam, a'r posibilrwydd y gallai rhai hysbysebion maen nhw'n dod ar eu traws fod yn ffug.
Cymryd Rhan: Mae llythrennedd digidol yn ymwneud â chyfranogiadDysgu plant i fod yn ddinasyddion digidol gonest, gwyliadwrus a chreadigol.
